کد مطلب:11903 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » احكام

چرا نماز مغرب سه ركعت ولي نماز ظهر چهار ركعت است ؟

سرّ تفاوت ركعات نمازهاي يوميه از اموري است كه تاكنون انديشههاي بشري، نتوانسته به آن پي ببرد و در متون دينينيز به اين موضوع پرداخته نشده است؛ مگر دو ، سه روايت كه تنها اشارهاي گذرا داشتهاند. در اين گونه موارد توجه به چندنكته لازم است :
1- آنچه كه براي ما روشن ميباشد، اين است كه روح نماز، عبوديت و تسليم در برابر خداوند متعال است و تسليم بودندر برابر حق، يعني، اين كه بنده دستورات خدا را بدون چون و چرا انجام دهد و... اختلاف تعداد ركعات نماز و هم چنينتعيين اوقات و ساير جزئيات عبادات - علاوه بر اسرار و رموزي كه در آنها نهفته و ما از آنها اطلاعي نداريم - روحيه تسليمدر برابر خداو دستورات پيامبر را در ما تقويت و استوار ميكند.
2- در متون ديني؛ (يعني، قرآن كريم و روايات معصومين(ع) در مواردي كه لازم و ضروري بوده، بعضي از اسرار و فلسفهاحكام مستقيماً مورد اشاره قرار گرفته است؛ مثل: فلسفه نماز، روزه، حج، جهاد و ... لكن در مورد جزئيات احكام اولاً: نياز وضرورتي براي بيان اسرار و فلسفه آنها وجود نداشت و ثانياً: همه مردم قدرت هضم بسياري از اسرار را نداشتند و ائمه(ع)تنها در جواب افرادي كه چيزي در اين زمينه ميپرسيدند، مطالبي را كه مطابق با فكر و درك آنها بود، بيان ميكردند. بديهياست كه در اين گونه موارد، نميشود حكم كرد كه فلسفه و اسرار آن احكام منحصر به چيزي است كه در آن روايت اشارهشده است؛ زيرا اگر پرسش كنندگان اسرار زيادتري را ميخواستند، پيشوايان ديني از جواب دريغ نكرده و مطالب زياديميگفتند و ما از اين نمونهها زياد داريم كه شخصي از امام چيزي را ميپرسيد و جوابي ميگرفت و دوباره كه سؤال ميكرد،امام مطلب عميقتري را براي او بيان ميفرمود. از جمله اين كه فضيل ميگويد: از امام(ع) پرسيدم: چرا كنيه پيامبر(ص) راابوالقاسم ناميدند؟ حضرت فرمود: براي اين كه پسري داشتند به نام قاسم، به همين دليل آن حضرت را ابوالقاسم گفتند.گفتم: يابن رسول الله! اگر مرا سزاوار ميدانيد زيادتر از اين مطلب بيان بفرماييد. گفتند: آيا ميداني كه رسول خدا(ص) فرمود:«من و علي دو پدر اين امتيم»؟ گفتم: بله. بعد فرمود: آيا ميداني كه رسول خدا(ص) پدر جميع امت است و علي نيز از امتپيامبر است و آيا
ميداني كه علي(ع) قاسم (تقسيم كننده) بهشت و جهنم است؟ گفتم: بلي. فرمود: به پيامبر(ص) ، ابوالقاسم گفته شد؛ چون اوپدر كسي است كه تقسيم كننده بهشت و جهنم است. پرسيدم؛ چگونه پيامبر(ص) پدر امت است. فرمود: شفقت و مهربانيپيامبر(ص) بر امتش، مانند شفقت و مهرباني پدر بر فرزندانش است و علي نيز بهترين امت پيامبر(ص) است و پس از او عليبراي امت از همه دلسوزتر و مهربانتر است و او پدر امت است. به اين جهت پيامبر(ص) فرمودند: «من و علي پدر اينامتيم» و اگر راوي به اين جواب نيز بسنده نكرده بود، امام(ع) اسرار زيادتري را براي او بيان ميكردند. و در مورد تعدادركعات نمازها از بعضي روايات چنين استفاده ميشود كه نماز در ابتدا دو ركعتي بوده است؛ چنان كه فضيل گويد: از امامصادق(ع) شنيدم كه ميفرمود: «خداوند نمازها را دو ركعتي قرار داد، سپس رسول خدا(ص) هفت ركعت به آنها افزود»؛ولي سرّ اين كه چرا پيامبر(ص) اين هفت ركعت را افزودند، بر ما درست معلوم نيست.
فضل بن شاذان نيز از امام رضا(ع) روايت نموده كه آن حضرت فرمود: «نمازي را كه خداوند بر امّت واجب كرد، دو ركعتيبود، ولي رسول خدا(ص) چون ميدانست كه مردم اين دو ركعت را آن گونه كه شايسته است انجام نخواهند داد و حق آن راادا نخواهند كرد به نمازهاي ظهر، عصر و عشاء دو ركعت و به نماز مغرب يك ركعت افزود تا نقص و كمبودي را كه در مورداداي اصل نماز از طرف نمازگزاران پديد ميآيد جبران شود» و روي همين حساب نيز نمازهاي چهار ركعتي در سفر دوركعت خوانده ميشود؛ چون اصل نماز هميشه و در همه حال محفوظ است و كم و زياد نميشود.
سعيد بن مسيّب گويد: از امام سجاد(ع) پرسيدم: از چه هنگامي نمازها به اين صورتي كه امروز هست واجب شد؟حضرت فرمود: «از هنگامي كه اسلام قدرت يافت و جهاد بر مسلمين واجب گشت، رسول خدا(ص) هفت ركعت به نمازهاافزود؛ ولي نماز صبح را به حال خود باقي گذاشت؛ زيرا وقت آن تنگ بود و چون ملائكه شب در حال عروج به آسمان وملائكه روز نيز در حال نزول بر زمين هستند، براي اين كه هر دو گروه از ملائكه در هنگام نماز حضور داشته باشند، نماز صبحرا به حال اول خود باقي گذاشت و قرآن كريم نيز ميفرمايد:
«و قرآن الفجر ان قرآن الفجر كان مشهوداً».
از اين روايت دو مطلب استفاده ميشود: اول اين كه، افزايش هفت ركعت به نمازها، هم زمان با اوج و گسترش اسلام،براي بالا بردن روحيه ايمان و عبوديت در مسلمانان، لازم و ضروري بود و دوم اين كه نماز صبح براي اين كه مورد شهودهمه ملائكه قرار گيرد به حالت اوليه خود باقي گذاشته شد و از روايت ديگري نيز استفاده ميشود كه نمازهاي يوميه هركدام مناسب اوقات خاص خود تعيين شدهاند بدين صورت كه: صبحگاهان وقتي كه انسان از خواب برميخيزد، رويمصالحي از جمله اين كه انسان هنوز با مسائل دنيا و زندگي درگير نشده، نماز دو ركعتي خوانده ميشود و در وسط روز بهجهت اشتغال به امور مادي و زندگي نياز بيشتري براي راز و نياز و عبادت وجود دارد؛ بلكه انسان از ياد خدا غافل نشود و اورا فراموش نكند.